Wing Chun
Wing Chun (Wing Tsun Kuen, Ving Tsun Kuen) jest to jeden z najbardziej popularnych stylów kung-fu na świecie (ponad 60 krajów, ponad 1,3 mln adeptów). Rozwijany obecnie w wielu szkołach na całym świecie.
Style pochodne od Wing Chun: Wing Tsun (Leung Ting), Ving Tsun (Wong Shun Leung), Tradicional Wing Chun (William Cheung) lub Yongchun (dialekt mandaryński). Spotyka się też inne pisownie nazwy stylu. Różnice w nazewnictwie wynikają przeważnie z różnych przekazów. Mistrz Yip Man nauczał w Hongkongu tysiące osób, tylko ok. 5 osób skończyło pod jego okiem cały system. Istnieje wiele szkół, które nie mają prawie nic wspólnego ze stylem nauczanym w Hongkongu, dlatego czystość przekazu i bezpośredni kontakt z chińskim nauczycielem są wyznacznikiem jakości szkoły
Historia [edytuj]
Początki [edytuj]
Początki stylu i jego pochodzenie nie są dokładnie znane. Tradycja podaje, że w drugiej połowie XVII w. albo na początku XVIII w. grupa mistrzów z klasztoru Shaolin opracowywała styl, który miał być skuteczny w walce z Mandżurami i łatwy do nauki w krótkim czasie. Jednak zanim zakończono pracę, mandżurscy najeźdźcy spalili klasztor. Uratowało się jedynie pięcioro mnichów, a wśród nich mniszka Ng Mui, która dopracowała podstawy tego stylu (jak wiele innych legend o początkach stylów, także i ta mówi, że dzieło Ng Mui uzyskało swój końcowy kształt w niezwykły sposób: z inspiracji walką żurawia z lisem lub podczas snu). Mniszka przekazała swą wiedzę świeckiej uczennicy Yim Wing Chun, której mąż nadał stylowi nazwę. Tak więc, choć słowa "wing chun" po chińsku znaczą "piękna wiosna", nazwa stylu pochodzi nie od pory roku, lecz od imienia legendarnej mistrzyni.
Do połowy XIX wieku styl Wing Chun rozwijał się wyłącznie w rodach mieszkających w południowochińskiej prowincji Guangdong, w miastach Foshan, Guangzhou (Kanton) i Hongkong. Początkowo styl był walką bez broni, później wzbogacono go o walkę parą noży motylkowych, a ludzie używający do kierowania łodzią długiego kija opracowali technikę walki tym narzędziem. Rozwinięto również metody treningowe, w tym specyficzne ćwiczenia na drewnianym manekinie.
Przekaz: Leung Jan - Chan Wah Shun - Yip Man [edytuj]
Pierwszą historyczną postacią z tego stylu był Leung Jan - lekarz i aptekarz z miasta Foshan. Jego postać wykorzystana została w dwóch najbardziej znanych filmach na temat Wing Chun: Warrios Two i Prodigal Son (reżyserem obu jest Sammo Hung). Historyczne początki stylu datują się ok. roku 1850. Najlepszymi uczniami Leung Jana byli jego synowie: Leung Bik i Leung Cheun oraz Chan Wah Shun. Po śmierci Leung Jana Chan Wah Shun został spadkobiercą stylu. Zmarł około roku 1905 na skutek wylewu krwi do mózgu. Salą gdzie treningi prowadził Chan Wah Shun była rodowa świątynia klanu Yip. Z klanu tego wywodzi się następny wielki mistrz - Yip Man. Był On ostatnim uczniem Chan Wah Shuna.
Yip Man urodził się w roku 1894 (wg innych źródeł w 1898). Pochodził z jednego z najbogatszych rodów w Foshan. Był szesnastym i ostatnim uczniem Chan Wah Shuna. Po śmierci Chan Wah Shuna został uczniem Leung Bika. Leung Bik był synem Leung Jana i podobnie jak jego brat Leung Chun nie był wysokiego wzrostu. Jak podaje historia stylu, Leung Jan nie nauczył Chan Wah Shuna wszystkich technik (na przykład prawidłowej pracy nóg i niektórych technik z trzeciej formy). Aby wyrównać szanse swych synów musiał ich tych technik nauczyć, dlatego Yip Man mając dostęp do niejako obu wersji spróbował je na nowo połączyć w prawidłową technikę.
Yip Man pochodził z bogatej rodziny i w swoich początkowych latach nie musiał się zbytnio martwić o swój byt. Sytuacja zmieniła się w czasie okupacji japońskiej. Kiedy odmówił Japończykom nauczania stylu Wing Chun, musiał się przed nimi schronić. Kiedy po kapitulacji wrócił do Foshan, został oficerem policji. Pod koniec 1949 będąc policjantem Kuomintang wyemigrował do Makau, a następnie do Hongkongu, zostawiając rodzinę w Foshan (jego synowie wyemigrowali do Hongkongu znacznie później, dlatego niewiele zdążyli się od ojca nauczyć). Prawdopodobnym powodem ucieczki było to, że zabił kogoś i obawiał się zemsty komunistycznych władz Chin.
Yip Man początkowo nie przewidywał nauczania stylu Wing Chun. W roku 1952 na skutek problemów finansowych przyjął kilku uczniów po 40 latach nauki własnej. Został spadkobiercą stylu. W okresie prowadzenia szkoły nauczał jedynie kilkunastu uczniów, wyłącznie Chińczyków. Pierwszymi uczniami byli między innymi Leung Sheung, Lok Yiu, Chu Shong-tin i Wong Shun Leung. W roku 1968 wycofał się z nauczania. Założył Hong Kong Ving Tsun Athletic Association (zh. 香港詠春拳體育會). Ustalił tym samym zachodnią pisownię stylu. Zmarł 2 grudnia 1972 na raka gardła. Powodem choroby mogła być duża ilość papierosów, jak również opium, które palił.
Wiele źródeł podaje, że jednym z najsłynniejszych uczniów Yip Mana był Bruce Lee, ale część badaczy wątpi w prawdziwość tego twierdzenia. Jak w wielu innych szkołach walki, nauczaniem młodszych adeptów zajmowali się z reguły najstarsi uczniowie mistrza, a ten jedynie od czasu do czasu udzielał dodatkowych wskazówek. Dlatego najbardziej prawdopodobne jest, że Bruce Lee uczył się od swoich starszych kolegów. Jednym z kolegów Bruce Lee w czasie nauki był między innymi mistrz William Cheung. Fragment życia Yip Mana dotyczący okupacji japońskiej został przedstawiony w filmie "Yip Man", przy którego kręceniu pomagał syn mistrza. Planowana jest kontynuacja filmu, która w kolejnej części ma dotyczyć okresu, w czasie którego uczył się Bruce Lee.
Czasy współczesne. Uczniowie Yip Mana [edytuj]
Po śmierci Yip Mana spadkobiercami stylu Ving Tsun zostało czterech jego uczniów: Leung Sheung, Lok Yiu, Tsui Sheung Tin, Wong Shun Leung. Uczniowie Yip Mana jako jedni z nielicznych zaczęli uczyć ludzi z innych kontynentów i uczynili styl jedną z najpopularniejszych odmian chińskiej sztuki walki na świecie. Znani uczniowie to: Chiu Wun, William Cheung, Wong Shun Leung, Leung Sheung, WanG Kiu, Lok Yiu , Tsui Shan Tin Moy Yat, Leung Ting. Przez krótki czas uczniem Yip Mana był znany aktor Bruce Lee. Bruce Lee prawdopodobnie uczył się stylu nie bezpośrednio od Yip Mana, lecz od Williama Cheunga, a potem od Wong Shun Leunga.
Leung Ting - jego wizja stylu [edytuj]
Leung Ting był ostatnim prywatnym uczniem Mistrza Yip Mana, poznawał system w ostatniej fazie nauczania mistrza jako prywatny uczeń "closed Door Student", przekaz różni się od odmian nauczanych w latach 50. Zmienił także pisownię swojej szkoły na Wing Tsun aby odróżnić przekaz od innych uczniów Yip Mana. Założył International Wing Tsun Association. Propagował styl w Europie, a w latach 80. XX wieku uczynił go najpopularniejszą odmianą Kung-Fu w Europie, również Środkowej.
Sijo Leung Ting rozpoczął trening Wing Chun w wieku 13 lat. Pierwszymi instruktorami byli bracia jego matki Cheng Fook i Cheng Pak, ćwiczący w ówczesnej szkole Yip Mana. Następnie Leung Ting wstąpił do szkoły pierwszego ucznia Yip Mana w Hongkongu - Leung Sheunga. W wieku 18 lat został asystentem w klubie Cheng Fooka i Chang Paka - pomaga im w nauczaniu. W latach 60. został ostatnim prywantnym uczniem Mistrza Yip Mana. W 1967 roku za zgodą Mistrza Yip Mana otwiera Leung Ting Gym w Hongkongu - kwaterę główną International Wing Tsun Association.
Odmiany stylu [edytuj]
Oprócz Ving Tsun i Wing Tsun Leung Tinga oraz Wing Chun Williama Cheunga, istnieje jeszcze kilka innych odmian tego stylu. Niektóre z nich powołują się na 200-letnią historię i nie krzyżowały się z innymi. Mimo to, istnieje między nimi wiele podobieństw. Różnią sią formami, chociaż podstawowe formy są takie same.
Sun Wing Chun (mistrza Sun Wa Pak) zawiera 8 form ręcznych i 2 z bronią,
Pao Fa Lien (mistrza Lim Ta Sheng) zawiera 14 form ręcznych i 7 z bronią.
Wing Chun w Polsce [edytuj]
Styl ten dotarł do Polski około roku 1978, zaś ćwiczy się go oficjalnie od 1980. Początkowo opiekowała się nim Kwatera Główna stylu w Jugosławii. Pierwszą sekcję założono przy studenckim Klubie Karate Politechniki Warszawskiej. Prekursorami stylu byli Janusz Szymankiewicz i Marek Stefaniak posiadający wtedy 12 st. uczniowskie WT. Janusz Szymankiewicz był uczniem Milana Prosenicy (4 st. mistrzowski - uczeń Sijo Leung Tinga i Sifu Slavko Truntica )i przedstawicielem odmiany Wing Tsun w Polsce. Do najbardziej znanych instruktorów w tamtym okresie należeli: Piotr Szawernowski, Leszek Starybrat, Tadeusz Gacki i Artur Rychta. W latach osiemdziesiątych XX wieku najsilniejszymi ośrodkami były: Warszawa, Poznań, Lublin, Tychy, Brwinów, Kędzierzyn-Koźle.
W roku 1985 Szymankiewicz poznaje w Chinach Wong Shun Leunga. Okazuje się, że zmiany poczynione przez Leung Tinga są znaczne. Od tamtej pory Szymankiewicz zaczyna nauczać tradycyjnej metody wg przekazu Wong Shun Leunga. Zostaje jedynym uczniem Wong Shun Leunga w Polsce. Mistrz Wong Shun Leung po kilku latach treningu pod jego okiem nadaje J. Szymankiewiczowi tytuł Sifu. W Polsce rozwijają się więc dwie odmiany stylu Wing Chun: Wong Shun Leunga i Leung Tinga. W połowie lat 90. prywatny uczeń Sijo Leung Tinga Dai Sifu Norbert Maday (8 st. mistrzowski) reaktywuje Polskie Stowarzyszenie Wing Tsun z ośrodkami szkoleniowymi w Warszawie, Poznaniu, Krakowie, Szczecinie, Koszalinie , Wrocławiu, Olsztynie , Giżycku, Gdańsku i Mławie. Obecnie polscy instruktorzy podlegają pod kwaterę główną Eastern European Wing Tsun Organisation ze szkołami w Polsce, na Węgrzech, Litwie, Łotwie, Estonii, Rumunii i Ukrainie.Jest to jedyne profesjonalne stowarzyszenie Wing Tsun w Polsce z bezpośrednią, oficjalną linią przekazu posiadające regularny kontakt z ostatnim uczniem Wielkiego Mistrza Yip Mana. Mistrz Leung Ting odwiedza Polskę co roku prowadząc osobiście klasę instruktorską. Oprócz tych dwóch odmian prężnie działa również linia przekazu Williama Cheunga, choć nie akredytowana oficjalnie. Niemniej w tej linii przekazu działa Polskie Stowarzyszenie Tradycyjnego Wing Chun Kung Fu, które zrzesza kilka szkół (Kraków, Bydgoszcz
http://www.wingchunkungfu.bydgoszcz.pl/ , Luboń, Gorzów Wielkopolski, Piotrków Trybunalski, Zawiercie) z siedzibą główną w Krakowie - głównym nauczycielem na Polskę jest Sifu Andrzej Szuszkiewicz, który posiada dziesiąty, najwyższy stopień mistrzowski w tej linii przekazu. Stowarzyszenie ściśle współpracuje z europejskim Stowarzyszeniem Tradycyjnego Wing Chun Kung Fu z siedzibą w Paryżu, gdzie głównym Sifu jest Didier Beddar. W stosunku do dwóch poprzednich odmian występuje sporo różnic technicznych, zarówno w wykonaniu form jak i w tzw. footwork, czyli pracy nóg w systemie. Wspólny pozostaje duch i pewne koncepcje pryncypialne (np. linia centralna, choć różnie rozumiana w każdym z systemów).
Technika i trening [edytuj]
Formy ręczne [edytuj]
Styl ten zawiera 3 podstawowe formy ręczne:
Siu Nim Tao (Siu Lim Tao) - w tłumaczeniu na polski "mała idea"
Chum Kiu - w tłumaczeniu na polski "szukanie mostu"
Biu Tze (Biu Jee) - - w tłumaczeniu na polski "strzelające palce"
(wszystkie nazwy podane są w języku kantońskim. W mandaryńskim ich brzmienie jest inne) Poszczególne szkoły mogą jednak uczyć i innych form.
Chi sao, chi kuk, chi kwun - wyczuwanie intencji przeciwnika [edytuj]
Nazwa chi sao oznacza "złączone ręce" lub "lepkie ręce". Technika ta polega na wczuwaniu się w intencje przeciwnika. Ważną rolę odgrywa umiejętności wyczuwania kierunku działania energii przeciwnika i reagowania na nią. Rozwija to szybkość reakcji i walki w bliskim dystansie. Analogiczne techniki istnieją w treningu nóg (chi kuk) i kijów (chi kwun). Dodatkowo praktykowane są również bardziej "współczesne" formy treningu, takie jak praca z workami i tarczami, sparingi - poszczególne formy treningu zależą od konkretnej szkoły i zapatrywań jej sifu na proces nauczania.
Broń w stylu Wing Chun [edytuj]
Używany w Wing Chun kij ma długość ok. 2 metrów (6,5 stopy, tzw. "Dragon Pole"). Technika władania kijem wykonywana jest w niskiej pozycji. Tradycja podaje, że technika ta pochodzi od jednego z Pięci Starszych Shaolinu: Chi Shina. Technika kija obejmuje również tzw. złączone kije, polegające na wczuwaniu się w intencje przeciwnika.
Styl ten używa również noży motylkowych bart cham dao. Są to miecze o szerokim, jednosiecznym ostrzu. Ostrza ich przypominają skrzydła motyla. W Wing Chun traktuje się je jako przedłużenie ramion (forma ośmiu tnących dróg noży motylkowych).
Kontrowersje związane z Wing Chun [edytuj]
Podobnie jak w wielu innych dziedzinach, środowisko Wing Chun jest podzielone w kwestiach zarówno technicznych, dotyczących metodyki nauczania, jak i dotyczących znanych postaci. Oto kilka znanych kontrowersji:
William Cheung określił się jedynym prawowitym spadkobiercą stylu i dla odróżnienia siebie od innych szkół, nazwał swoją szkołę tradycyjnym Wing Chun (Traditional Wing Chun system). Podstawą twierdzenia jest jakoby fakt, że Yip Man osobiście udzielał mu sekretnych lekcji przekazując wiedzę nieznaną innym uczniom. Fakt historyczny jest taki, że William Cheung opuścił Hongkong w wieku 18 lat i utracił kontakt z mistrzem Yip Manem i innymi jego uczniami. W czasie gdy uczył się w szkole Yip Mana, mistrz był już schorowanym człowiekiem uzależnionym od narkotyków (znany był z tego, że palił opium). Ving Tsun Athletic Association negatywnie ustosunkowało się do twierdzeń Williama Cheunga, wyrażając ubolewanie, że wybrał on tak kontrowersyjną metodę promocji swojej szkoły.
Kolejną znaną w środowisku Wing Chun kontrowersją jest kwestia walki Williama Cheunga z Emilem Botztepe. Zdarzenie to miało miejsce podczas jednego z seminariów w Niemczech. Emil Botztepe był wówczas uczniem w szkole Leung Tinga i po wielokrotnych twierdzeniach Williama Cheunga, że jest niepokonany, postanowił spróbować sił w walce. Została ona sfilmowana i widać na niej, że Emil Botztepe powalił mistrza. Sam William Cheung kwestionował ten fakt twierdząc, że sfilmowany został tylko fragment walki, który nie oddawał prawdziwej sytuacji.
Kontrowersyjną postacią w środowisku Wing Chun (i ogólnie w środowisku sztuk walki) jest też sam Leung Ting, a w szczególności jego uczeń Keith Ronald Kernspecht, który przyczynił się do niespotykanej wcześniej na taką skalę komercjalizacji sztuk walki (poprzez swoja organizację EWTO). Dodatkowe kontrowersje dotyczą twierdzenia Kernspecht’a, o tym, że techniki wyczuwania intencji przeciwnika (poprzez dotyk ćwiczony w chi sao) powodują, że styl ten jest znacznie lepszy niż jakakolwiek inna sztuka walki. Twierdzenie to wywołało sporo zamieszania, dlatego że podważa sens nauki takich sztuk walki jak chociażby karate.
Filmografia [edytuj]
Ip Man, 2008 - film poświęcony jednemu z największych mistrzów Wing Chun - Yip Manowi
Warriors Two, 1978 - historia przedstawiona w filmie Warriors Two dotyczy historycznej postaci - Leung Jana
The Prodigal Son, 1982 - w filmie pojawia się historyczna postać Wing Chun - Leung Jan, pokazany jako adept uczący się u boku Leung Yee Tai (Leung Yee-Tai i Wong Wah Bo byli nauczycielami Leung Jana, a sam Leung Yee-Tai był członkiem słynnej grupy operowej i znany był z tego, że odgrywał role kobiece